Jak się pisze charakterystykę? Czy to w ogóle trudne zadanie? Jak długa powinna być taka wypowiedź? Oto zestaw pytań, na które odpowiedzi poszukują przede wszystkim uczniowie. Charakterystyka to forma wypowiedzi, której uczy się już w szkole podstawowej.
Żeby wiedzieć, jak się pisze charakterystykę, trzeba wcześniej przyswoić sobie zasady jej tworzenia. Charakterystyka to ogól zabiegów mających na celu prezentację, analizę i interpretację postaci literackiej w utworze. Wypowiedź tego typu obejmuje sposób przedstawiania zarówno wyglądu i zachowań postaci, jej psychiki, postawy moralnej i światopoglądowej, a także relacji między jej życiem wewnętrznym i właściwościami charakteru a cechami wyglądu i zachowaniami. Zasadniczo rozróżnia się dwie formy: charakterystyka bezpośrednia i charakterystyka pośrednia.
A teraz przywołajmy kilka ważnych informacji, których nie można pominąć przy tworzeniu charakterystyki. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na typowość, czyli uwzględnić elementy świata warunkujące sposób zachowania bohatera oraz na indywidualizm, czyli podkreślić cechy, które wyróżniają bohatera spośród innych postaci występujących w utworze.
Charakterystyka, jak zresztą każda wypowiedź, musi składać się z trzech części. Wstęp, rozwinięcie i zakończenie. We wstępie przedstawiamy bohatera, uwzględniając jego wiek, funkcję społeczną oraz określamy jego miejsce w środowisku. Rozwinięcie to oczywiście zasadnicza część naszej charakterystyki. Tutaj powinny znaleźć się, takie informacje jak: wygląd zewnętrzny postaci – sylwetka, wiek, gesty oraz mimika. Sposób mówienia, usposobienie, poglądy, upodobania, cechy charakteru, motywacja zachowań oraz sposób kreacji bohatera.
I wreszcie zakończenie. W tym miejscu trzeba dokonać oceny charakteryzowanej postaci oraz określić jej rolę w świecie przedstawionym. To tylko taki bardzo umowny schemat, ale na pewno w jakiejś mierze pomoże w odpowiedzi na pytanie: jak się pisze charakterystykę?
Warto jeszcze na koniec niniejszego artykułu przybliżyć cechy typowe bohatera oraz te indywidualne. Otóż, typowy bohater epicki to taki, który posiada szereg cech właściwych ludziom określonej epoki. Jego postawa życiowa, reakcje psychiczne, sposób postępowania są uogólnieniem postaw, reakcji, sposobów postępowania ludzi należących do określonej grupy społecznej, reprezentujących sposób myślenia i wartościowania danej epoki. Bohater typowy występuje przede wszystkim w literaturze dydaktycznej czy też w utworach będących parabolami. Jeśli natomiast chodzi o indywidualne cechy bohatera to trzeba wskazać na cechy wyróżniające go spośród innych postaci. Tego typu bohatera spotykamy w tekstach, w których autor skupia swoją uwagę na przeżyciach wewnętrznych postaci, zwłaszcza tych, które przedstawiają zachowania wyjątkowe, odbiegające od normy, patologiczne.
Po takim wykładzie nie pozostaje już nic innego jak tylko stworzyć charakterystykę jakiegoś bohatera. Może za pierwszym razem nie wyjdzie to najlepiej, ale każda kolejna próba na pewno będzie już dużo lepsza.
